XÓA BỎ THUẾ KHOÁN HỘ KINH DOANH – HƯỚNG ĐI TẤT YẾU TRONG KỶ NGUYÊN DOANH NGHIỆP HÓA

Trong suốt nhiều năm qua, thuế khoán đã trở thành một hình thức quen thuộc đối với hàng triệu hộ kinh doanh tại Việt Nam. Với đặc điểm đơn giản, dễ thực hiện, không yêu cầu ghi sổ sách kế toán hay kê khai phức tạp, thuế khoán từng được xem là giải pháp hiệu quả trong giai đoạn kinh tế chưa phát triển mạnh, giúp Nhà nước quản lý nguồn thu từ khu vực kinh tế phi chính thức một cách linh hoạt.  

Tuy nhiên, thực tế cho thấy hình thức này ngày càng bộc lộ nhiều bất cập như thiếu minh bạch, dễ phát sinh tiêu cực trong quá trình xác định doanh thu, dẫn đến bất công trong nghĩa vụ thuế. Trong bối cảnh Chính phủ đang thực hiện Nghị quyết 68-NQ/TW nhằm phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân và đưa hộ kinh doanh từng bước hội nhập vào hệ thống kinh tế chính thức, chủ trương xóa bỏ hình thức thuế khoán đã được đặt ra như một bước đi tất yếu. Vậy, vì sao thuế khoán không còn phù hợp với tình hình kinh tế hiện nay và việc xóa bỏ thuế khoán mang lại những lợi ích gì cho hộ kinh doanh?  

Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ những bất cập của thuế khoán và chỉ ra các lợi ích mà hộ kinh doanh nhận được khi xóa bỏ hình thức này 

Thực trạng và bất cập của thuế khoán 

Với tâm lý “miễn sao yên ổn”, nhiều hộ kinh doanh đã quen với việc nộp một khoản thuế khoán cố định mỗi tháng hoặc mỗi quý mà không phải khai báo gì thêm. Tuy nhiên, sự đơn giản này lại tiềm ẩn những rủi ro đáng kể như: 

1. Thiếu minh bạch và công bằng trong cách xác định thuế 

• Không phản ánh đúng thực tế kinh doanh: Đây là lý do hàng đầu và gây bức xúc nhất. Thuế khoán được áp dụng dựa trên doanh thu “ước lượng” mà cơ quan thuế xác định cho từng hộ, không căn cứ vào doanh thu thực tế phát sinh trong kỳ. Điều này dẫn đến sự bất công rõ rệt: có hộ kinh doanh gặp khó khăn, thua lỗ, hoặc doanh thu sụt giảm do biến động thị trường vẫn phải đóng đủ mức thuế cố định, gây áp lực tài chính nặng nề. Ngược lại, nhiều hộ kinh doanh có doanh thu thực tế rất lớn, thậm chí lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi năm, nhưng lại chỉ phải nộp mức thuế khoán thấp, chiếm tỷ lệ nhỏ so với doanh thu thực tế. Sự chênh lệch này tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, tạo cảm giác bất bình đẳng giữa các hộ kinh doanh và doanh nghiệp. 

• Thiếu minh bạch, dễ phát sinh tiêu cực: Quy trình xác định mức khoán thiếu các tiêu chí rõ ràng, cụ thể và thường dựa vào yếu tố chủ quan hoặc thông qua tham vấn tại địa phương. Điều này mở ra kẽ hở cho các hành vi tiêu cực, thỏa thuận về mức thuế, làm giảm niềm tin của người dân vào sự công minh của hệ thống thuế và gây thất thoát ngân sách nhà nước.  

2. Kìm hãm động lực mở rộng  đầu tư và thúc đẩy chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp: 

• Nỗi lo bị “nhòm ngó” và nâng mức khoán khi doanh thu tăng là một rào cản tâm lý cực lớn đối với các hộ kinh doanh. Thay vì mạnh dạn đầu tư thêm vốn, mở rộng quy mô, hiện đại hóa công nghệ hay đa dạng hóa sản phẩm/dịch vụ, nhiều hộ lại chần chừ, thậm chí tìm cách giảm thiểu giao dịch để tránh bị “nổi bật” và tăng gánh nặng thuế. Thuế khoán vô hình trung làm mất đi cơ hội tăng trưởng của các hộ kinh doanh và kìm hãm sự phát triển chung của khu vực kinh tế tư nhân. 

• Hiện tại, sự khác biệt trong phương pháp quản lý thuế là một trong những rào cản khiến nhiều hộ kinh doanh ngần ngại chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc xóa bỏ thuế khoán, đưa hộ kinh doanh tiếp cận gần hơn với phương thức kê khai doanh thu/lợi nhuận thực tế, sẽ làm giảm khoảng cách về thủ tục và kỹ năng. Điều này khuyến khích hộ kinh doanh mạnh dạn chuyển đổi thành doanh nghiệp để tiếp cận các chính sách hỗ trợ, nguồn vốn, công nghệ và cơ hội phát triển lớn hơn, góp phần nâng cao chất lượng khu vực doanh nghiệp tư nhân. 

3. Khó khăn trong công tác quản lý thuế 

• Khó khăn trong quản lý và thống kê chính xác: với số lượng hộ kinh doanh sử dụng thuế khoán nhiều như hiện nay, việc quản lý đòi hỏi một lượng lớn nhân lực và nguồn lực nhưng lại không thu thập được dữ liệu chính xác về doanh thu, lợi nhuận thực tế của khu vực này. Dữ liệu mơ hồ gây khó khăn cho việc phân tích, thống kê, và hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô một cách hiệu quả và đúng trọng tâm. 

• Do không kiểm soát được doanh thu thực tế, thuế khoán tạo “lỗ hổng” cho việc trốn thuế hoặc khai thấp doanh thu. Chuyển sang phương thức tự kê khai và đặc biệt là khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử (nhất là hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế) sẽ giúp kiểm soát chặt chẽ hơn dòng tiền và doanh thu, từ đó giảm thất thu thuế và đảm bảo nguồn thu ngân sách ổn định, minh bạch và bền vững hơn về lâu dài. 

Vậy, việc xoá bỏ thuế khoán mang lại lợi ích gì cho hộ kinh doanh? 

Theo Nghị quyết 68 NQ/TW, việc xóa bỏ thuế khoán được xem là một bước ngoặt lớn mang lại nhiều lợi ích quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Việc xóa bỏ thuế khoán giúp:

• Tăng tính minh bạch và công bằng: Chuyển sang tự kê khai dựa trên doanh thu thực tế đảm bảo hộ kinh doanh nộp thuế đúng với năng lực, giảm thất thu thuế, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
• Tiền đề để hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp: Kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử giúp hộ kinh doanh làm quen với quản trị chuyên nghiệp, tạo  nền tảng chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ, hưởng các chính sách ưu đãi từ nhà nước như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 03 năm đầu. Ngoài ra, cơ quan thuế cũng hỗ trợ cung cấp phần mềm miễn phí và đào tạo, giúp giảm các chi phí tuân thủ.  

Tóm lại, việc xóa bỏ thuế khoán không chỉ là giải quyết một vấn đề hiện tại mà còn mở ra một tương lai mới cho khu vực kinh tế hộ gia đình. Đây có thể xem là sự chuyển dịch lớn từ kinh tế nhỏ lẻ sang kinh tế chính quy – minh bạch – công bằng, hiệu quả. Khuyến khích phát triển và hội nhập mạnh mẽ vào kỷ nguyên số, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam. Việc xóa bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh là một bước đi mang tính chiến lược và cần thiết, được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả nền kinh tế và bản thân các hộ kinh doanh. 

Để nhận tư vấn chi tiết về nội dung này, quý khách vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin dưới đây: